Σχοινοβατούσα στη μεθόριο πίστης κι απιστίας από παιδί. Ποτέ δεν ήμουν απόλυτα πιστός, μα είχα ερωτευτεί αυτά τα νεύματα του Κόσμου που γεννούν στις καρδιές μας μεγάλες προσδοκίες.
Το να αναζητάς τον Θεό, όμως, σημαίνει να τον προτιμάς νεκρό από το να είναι είδωλο. Έτσι, αδιαφορώντας για τα ξόανα, όδευα προς τον αθεϊσμό.
Μα -αναπάντεχα- κάτι είδα να φωτίζει.

Ο συγγραφέας πορεύεται σε ατραπούς αναζήτησης του Θείου, τώρα που οι προνεωτερικοί θρησκευτικοί μύθοι έχουν από καιρό κλονιστεί. Ποια είναι τα κριτήρια της αλήθειας; Τι είναι ο εαυτός, η προσευχή, το θαύμα, η αγιότητα; Πώς χωράει τόσο κακό σε έναν κόσμο φτιαγμένο από έναν Θεό αγάπης; Παλεύοντας με τα ερωτήματα, αναζητά αξιόπιστες διόδους με τη βοήθεια πιστών και απίστων. Πιστών που βιώνουν αντί να ιδεολογούν και απίστων που δεν συγχωρούν μυθεύματα.
Εν ολίγοις, ιχνηλατεί την τέλεια αντιλόπη...

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το βιβλίο συμπυκνώνει τις υπαρξιακές αναζήτήσεις σαράντα ετών μέσα από τη φιλοσοφία, τη θεολογία, την επιστήμη, την τέχνη και το προσωπικό βίωμα.

Παρουσίαση των περιεχομένων:

Μια εισαγωγή στο βιβλίο

Πριν δεκαπέντε χρόνια, είχα πιάσει κουβέντα για το θρησκευτικό βίωμα με έναν αθεϊστή φίλο μου, τον Αντώνη. Ο διάλογος έγινε σε ένα φόρουμ στο οποίο, κάποια στιγμή, με ρώτησε:

«Αυτή η “εμπειρία της παρουσίας του Θεού”, αυτή η “άλλη κατανόηση του κόσμου” που λες, από τι συνίστανται όλα αυτά; Πώς μπορεί να είναι κανείς τόσο βέβαιος; Είναι όραμα, αγαλλίαση, διαίσθηση, ενόραση; Είναι μια βεβαιότητα σχεδόν απτή, που πλημμυρίζει νου και καρδιά σαν έκσταση ή απλώς μια πολύ έντονη πίστη, μια ισχυρή διαίσθηση, χωρίς όμως ιδιαίτερη βάση, στα όρια της αυθυποβολής;»

Του απάντησα τότε: «Το ερώτημά σου είναι καίριο. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις… Κάποιοι άνθρωποι έχουν πει πως ένιωσαν αυτήν την “πραγματικότητα” με μια αμεσότητα εντονότερη κι από αυτήν της αντίληψης του φυσικού κόσμου. Αλλά πόσο αξιόπιστες είναι αυτές οι μαρτυρίες; Κι ακόμη κι αν είναι αληθινές, πώς θα ξεχωρίσουμε τους αληθινούς από τους φαντασιόπληκτους ή τους απατεώνες;
Μού κάνει εντύπωση η απλότητα των αιτημάτων που είχε ο Ιησούς προς τους ανθρώπους “Μία εντολή σάς δίνω, να αγαπάτε αλλήλους όπως κι εγώ σας αγάπησα”. Σαν να λέει “Μη ψάχνετε για εμπειρίες παρουσίας. Ξεκινήστε από το πιο απλό κι ανθρώπινο του να μπείτε στο μυστήριο της αγάπης, κι αυτό θα σας οδηγήσει”.
Κι από την άλλη, πολλοί από μας (ίσως κι εσύ) έχουν αισθανθεί μια γλυκύτητα ανάβοντας ένα κερί σε κάποιο εξωκλήσι ή καθήμενοι κάποιο δειλινό στο χείλος της θάλασσας, όπως λες. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια πρώτη προσέγγιση, μιας “άλλης κατανόησης του κόσμου”. Θα μπορούσα να υποθέσω ότι αυτό το βίωμά σου στην ακροθαλασσιά έχει κάτι από την παρουσία του Θεού, ακόμη κι αν εσύ δεν το ονομάζεις έτσι».

Ο Αντώνης απάντησε: «(…) συμφωνώ μαζί σου ως προς το: “Μη ψάχνετε για εμπειρίες παρουσίας. Ξεκινήστε από το πιο απλό κι ανθρώπινο του να μπείτε στο μυστήριο της αγάπης, κι αυτό θα σας οδηγήσει”.
Το απλό, το ανθρώπινο (τόσο δύσκολο να οριστεί παρόλ’ αυτά) ή το μυστήριο της ίδιας της ζωής, αυτά αποτελούν τη μια άκρη του νήματος, ασχέτως που καταλήγει η άλλη άκρη, σε θεό, θεούς, φυσικούς νόμους, παράλληλα σύμπαντα κι έντεκα διαστάσεις ή ξανά πίσω στον εαυτό μας. Ετούτη η ταπεινή άκρη, αυτό το φτωχικό ξέφτι, είναι δικό μας, κατάδικό μας, ξεκάθαρο και απτό, μισητό και λατρεμένο ταυτόχρονα. Είναι ο κοινός παρονομαστής που μας ενώνει όλους, άθεους και θεϊστές. Η άλλη άκρη του νήματος είναι μια άλλη υπόθεση. Αυτό το ποτήρι με το νερό μπορεί να μην γνωρίζουμε πώς βρέθηκε πάνω στο τραπέζι. Μπορούμε όμως, παρ’ όλα αυτά, να το σηκώσουμε και να ξεδιψάσουμε με χορταστικές γουλιές, απ’ το λαχάνιασμα μιας ζωής, που μας τραβάει απαρέγκλιτα στην αγκαλιά του θανάτου.
Ως προς αυτό που λες: “Κι από την άλλη, πολλοί από μας (ίσως κι εσύ) έχουν αισθανθεί μια γλυκύτητα ανάβοντας ένα κερί σε κάποιο εξωκλήσι ή καθήμενοι κάποιο δειλινό στο χείλος της θάλασσας, όπως λες”.
Φυσικά και τα έχω νιώσει όλα τα προηγούμενα. Ακόμη και το κερί, ναι, ναι, τ’ ομολογώ!
Ήταν αυτό το καλοκαίρι, κάπου στη Μήλο. Σε μια πυρωμένη στροφή του δρόμου, τρόμαξα από την ταπεινότητα εκείνης της όμορφης γωνιάς. Ένα πεύκο, πέντε σκαλοπάτια κι ένα μικρό ξωκλήσι 2×3 σε μια γούβα γης. Χώθηκα στη σκιά του μικρού κτίσματος. Δροσιά και ευωδιά κεριού. Ο απόηχος των περαστικών αυτοκινήτων αντηχούσε παράδοξα μέσα σε τούτο το ξεχασμένο από το χρόνο σκηνικό. Ένιωθα αμέτρητα χιλιόμετρα μακριά από τον κόσμο, αμέτρητες ζωές μακριά. Σχεδόν αγέννητος. Άναψα το καντηλάκι και μάλλον εκεί δάκρυσα. Τόλμησα κι ένα κερί για τους αγαπημένους μου.
Τι τα θες; Όλος ο διαολεμένος πόνος του κόσμου ήρθε και βάρυνε εκείνο το κερί. Ανάθεμα! Όλος ο διαολεμένος πόνος του κόσμου κι εγώ το άναβα για δυο – τρεις ανθρώπους μονάχα! Ευχόμουν, σχεδόν με οργή, με συγκρατημένη λύσσα, να υπήρχε κάτι παραπάνω από σάρκες και μόρια σε αυτόν τον κόσμο. Διαφορετικά πώς ν’ αντέξει κανείς όλον αυτόν το διαολεμένο πόνο του κόσμου, όλη τη θλίψη, όλο το θάνατο!
Έσβησα το κερί. Έφυγα μόνος και ηττημένος. Μόνος και ηττημένος! Αυτή είναι η μόνη σοβαρή απάντηση που έχω πάρει, ούτως ή άλλως, μέχρι σήμερα απ’ τα κεριά και τις ακροθαλασσιές».

…Και να που, μια δεκαετία αργότερα, περπατούσα κι εγώ στα χνάρια του Αντώνη, με συγκρατημένη λύσσα, να εύχομαι να υπήρχε κάτι παραπάνω από σάρκες και μόρια σε αυτόν τον κόσμο. Μετά από 30 χρόνια αναζητήσεων, όλα μαρτυρούσαν πλέον πως ο Θεός ήταν απλά ένα χνουδωτό λούτρινο αρκουδάκι που αγκαλιάζουν οι άνθρωποι για να κοιμούνται ήσυχα τα βράδια. Σχεδόν ευχόμουν να μπορούσα κι εγώ να πιστέψω σε αυτό ψέμα, μα δεν το μπορούσα πλέον. Η ανεδαφικότητα της προνεωτερικής θρησκευτικότητας, η ειδωλολατρία στους χώρους της θρησκείας, η απουσία σημείων αναφοράς, η σιωπή του Θεού, το αδυσώπητο πρόβλημα του κακού, όλα αυτά με εξωθούσαν στο συμπέρασμα πως οι θεωρίες περί της ύπαρξης ενός Θεού Αγάπης είναι αφέλειες. Ετοιμαζόμουν να κηδέψω τον παλιό μου Φίλο και να αναζητώ κάποιο νόημα -αν γινόταν- σε έναν κόσμο χωρίς Αυτόν.

Η εκκωφαντική σιωπή του Θεού είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις κάθε αναζητητή. Και προϋπόθεση της αληθινής σχέσης μαζί του είναι μια αδάμαστη άρνηση να ορθώσεις είδωλα στη θέση του, όταν βιώνεις αυτήν την απουσία. Η άρνηση αυτή είναι μια αδυσώπητη απεργία πείνας, μια ανελέητη αναμέτρηση μεταξύ Θεού κι ανθρώπου για το πόση άβυσσο είσαι διατεθειμένος να υποφέρεις προκειμένου να μην προδώσεις την αλήθεια της ψυχής σου. Γι’ αυτό, η απρόθυμη διολίσθησή μου στον αθεϊσμό βιώθηκε στην ψυχή μου σαν μια πυρκαγιά σε δάσους. Οι φλόγες κατέκαιαν τα πάντα.

Αλλά, μετά την πυρκαγιά, αν δεν έχει καταστραφεί το έδαφος, υπάρχει η δυνατότητα για φρέσκα δενδρύλλια να φυτρώσουν - αν και όταν έρθει μια ψιχάλα. Κι ίσως μάλιστα οι φλόγες να έκαψαν και κάποια γερασμένα, σάπια δέντρα που αλλιώς θα εμπόδιζαν την ανάδυση αυτής της νέας ζωής..

Για μένα, αυτή η ψιχάλα που θρέφει μια νέα ζωή ήταν η αναπάντεχη συνάντησή μου με τις μορφές και τα κείμενα δυο ανθρώπων. Κάποιες φορές η διαίσθησή μας μπορεί να μας ενημερώνει αν κάτι είναι αυθεντικό η όχι, περισσότερο από κάθε ενδελεχή λογική ανάλυση. Αυτήν την αίσθηση του αυθεντικού είχα όταν πρωτοσυνάντησα, πριν πέντε χρόνια, τις μορφές και τα κείμενα των John Butler και James Finley.

Διαισθανόμουν ότι ξέρουν για τι μιλούν· μιλούσαν από εμπειρία. Και μιλούσαν για κάτι του οποίου ψήγματα είχα γνωρίσει κι εγώ – αυτό ήταν το κρίσιμο· ήταν σαν η άκρη του ματιού μου να είχε δει κάποτε ένα φως να περνά από μια χαραμάδα ενός τοίχου και να έβλεπα ξαφνικά ανθρώπους που έχουν περάσει στην άλλη πλευρά του τοίχου. Δεν είχα ξανασυναντήσει κανέναν να μιλά γι’ αυτό το φως με τόση διαύγεια, χωρίς να δηλητηριάζει τον λόγο του με ιδεολογήματα. Κι έτσι, στην καρδιά μου γεννήθηκε ξανά ελπίδα κι ανένηψε, ίσως, και μια μικρή εμπειρία.

Τον John, πήγα στην Αγγλία και τον γνώρισα από κοντά, ενώ τον James τον μελέτησα ενδελεχώς, συμμετέχοντας και σε διαδικτυακά του σεμινάρια. Μέσα από αυτές τις συναντήσεις, άρχισε να αναδύεται και να αποσαφηνίζεται μέσα μου μια θεολογική και γνωσιολογική πρόταση που μου έβγαζε νόημα. Μια βαθύτερη και πιο ανοιχτόμυαλη αντίληψη περί Θεού που πλέον μπορούσα να πάρω στα σοβαρά. Το βιβλίο συμπυκνώνει, με γλαφυρή γλώσσα, αυτές τις υπαρξιακές αναζητήσεις σαράντα ετών μέσα από τη φιλοσοφία, τη θεολογία, την επιστήμη, την τέχνη και το προσωπικό βίωμα.

Παρουσίαση στον Αρμό

Μια από τις παρουσιάσεις του βιβλίου έγινε το Σάββατο 20 Μαΐου στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Αρμός.

Μιας που το βιβλίο σχοινοβατεί στη μεθόριο πίστης και αγνωστικισμού, θέλησα η παρουσίαση να γίνει από έναν πιστό και έναν αγνωστικιστή: Τον Θανάση Παπαθανασίου (αναπληρωτή Καθηγητή στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας, αρχισυντάκτη του περιοδικού "Σύναξη") και τον Αλέξιο Μάινα (ποιητή, μεταφραστή-επιμελητή και βαθύ γνώστη φιλοσοφίας, με σπουδές στο πανεπιστήμιο της Βόννης). Δείτε την στο βίντεο:

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Κεφ. 1: Η προσευχή των ένθεων άθεων

Κεφ. 2: Το κβαντικό εκκλησάκι του αη Νικόλα

Κεφ. 3: Το χάος της αγνωσίας και το νεκροταφείο του ιδεολογήματος

Κεφ. 4: Τα όρια της επιστημονικής γνώσης

Κεφ. 5: Προσεγγίζοντας τη μεταφυσική αλήθεια

Κεφ. 6: Τι είναι ο εαυτός

Κεφ. 7: Αναζητώντας την προσευχή
7.1. Η σιωπή του Θεού
7.2. Κουβεντιάζοντας με τον αθεϊστή του νου μου
7.3. Οι απαρχές του John στην καταληπτική προσευχή
7.4. Η υπέρβαση των θρησκευτικών ειδώλων
7.5. Η επικίνδυνη πειστικότητα της πλάνης
7.6. Αναζητώντας οδοδείκτες προς τη σιωπή
7.7. Ανιχνεύοντας ανταύγειες της Χάρης
7.8. Υπερβαίνοντας τα όρια του κόσμου

Κεφ. 8: Tι είναι θαύμα

Κεφ. 9: Ιχνηλατώντας το νόημα και την αγιότητα
9.1. Αναζητώντας τη φύση της πραγματικότητας
9.2. Διαφεύγοντας απ’ τη νέκρα
9.3. Το «ανυπόστατο» του κόσμου κι η δόξα του
9.4. Ερμηνεύοντας τη θεολογική γλώσσα
9.5. Η αγιότητα ως η ανακάλυψη της φύσης μας
9.6. Ο κίνδυνος της φαντασιωσικής θρησκείας
9.7. Πώς είναι ένας άγιος

Κεφ. 10: To πρόβλημα του κακού

Κεφ. 11: Το παραμύθι της μυστικής καμπάνας

Υστερόγραφο

Αντί επιμέτρου (Φλεγόμενα σκαριά)

Διαβάστε τις πρώτες σελίδες

Κριτικές

Το βιβλίο του Δημήτρη Μουρούλη καλύπτει ένα κενό. Επιχειρεί να εισαγάγει στο πρόβλημα της αναζήτησης του Θεού παράγοντες όπως 'υπαρξιακή νοημοσύνη' και 'καθαρή καρδιά', αλλά σε μια γλώσσα η οποία σέβεται τις ιδιαιτερότητες του ορθολογιστή. Πιστεύω και εύχομαι να βοηθήσει πολλούς.

π. Βασίλειος Θερμός
Ψυχίατρος παιδιών καί εφήβων. Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών.
Καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών.

Ο Δημήτρης Μουρούλης στην Τέλεια Αντιλόπη του, καταθέτει βιωματικά την αγωνία, την αμφισβήτηση, την ελπίδα του, στα υπαρξιακά ερωτήματα για τη νοηματοδότηση, χωρίς να αποβάλλει την επιστημοσύνη του. Όσοι δεν έχουν βεβαιότητες, ένθεν και εκείθεν, θα ταυτιστούν μαζί του και θα δουν πως η αμφιβολία και τα ειλικρινή υπαρξιακά αδιέξοδα είναι δρόμος προς το Φως που ίσως ανάψει κάποια στιγμή...

Χρήστος Νάκης
Δημιουργός της εθελοντικής ομάδας Πλησίον

Ο Δημήτρης Μουρούλης σ' αυτό το φιλοσοφικό - θεολογικό, δοκιμιακού χαρακτήρα, βιβλίο - έκπληξη, ζητά από τον αναγνώστη του να το προσεγγίσει με κριτική ματιά: «Δεν γράφω γιατί πιστεύω πως θα νικήσω, μα γιατί δεν μπορώ να βγω απ' το παιχνίδι» σημειώνει. Σε άλλο σημείο, προς το τέλος, επισημαίνει αφοπλιστικά: «Αν τώρα που τελειώνω αυτό το βιβλίο, δεν είμαι πρόθυμος να το πετάξω στα σκουπίδια (εφ όσον η Ελευθερία του Θεού με φωτίσει να το κάνω) δίχως δεύτερη σκέψη - κι ας μην το δει ποτέ κανείς - τότε δεν έχω τίποτα να προσφέρω γράφοντάς το». Αξιοπρόσεκτα λόγια που ανεβάζουν τη θερμοκρασία όταν συνδυαστούν με τις επισημάνσεις του Wittgenstein στο βιβλίο, περί ανεπάρκειας της γλώσσας: «Στην τέχνη είναι δύσκολο να πεις οτιδήποτε που να είναι τόσο εύστοχο όσο να μην πεις τίποτα». Υποθέτουμε ότι το αυτό συμβαίνει και στις θεολογικές αναζητήσεις.

Ζαχαρίας Σώκος
Ποιητής - δημοσιογράφος

Στο βιβλίο του Δημήτρη Μουρούλη, η Τέλεια Αντιλόπη, η ύπαρξη μπαίνει στο προσκήνιο, όπως κι οι οντολογικές της διαστάσεις. Το θείο στοιχείο γίνεται σημείο αμφισβήτησης αλλά κι εξερεύνησης του εαυτού και του κόσμου. Ένα σημείο αναφοράς για το αποσιωπημένο και το ακατανόητο, το υποθετικό και το άγνωστο, που οδηγεί στην πληθωρικότητα του νοήματος κάθε ιδεώδους αλήθειας.

Λίνα Φυτιλή
Ποιήτρια / πεζογράφος